سونیوز: اُپرا نمایشی است که با آواز و به همراهی ارکستر اجرا می شود. این روز به مناسبت تولد ژرژ بیزه و یوهان اشتراوس دوم، مشهورترین آهنگسازان اپرا و اپرت نام گرفته است و شعار امسال آن «به اپرا خوش آمدید» است.

به گزارش آژانس خبری سونیوز، ابتکار روز جهانی اُپرا نتیجه گفتگوهای مشترک بین اعضای OPERA America، Ópera Latinoamérica و Opera Europa و نمایندگان حوزه اپرا از سایر نقاط جهان در اولین مجمع جهانی اپرا به میزبانی تئاتر رئال مادرید در ماه آپریل ۲۰۱۸ است. روز جهانی اپرا در ۲۵ اکتبر، روز تولد ژرژ بیزه و یوهان اشتراوس دوم، آهنگسازان و مشهورترین اپرا و اپرت جهان جشن گرفته می شود. این روز به مناسبت تولد ژرژ بیزه و یوهان اشتراوس دوم، مشهورترین آهنگسازان اپرا و اپرت نام گرفته است و شعار امسال آن «به اپرا خوش آمدید» است.

موسسه فرهنگی هنری فصل هنر، مشاور و مجری پروژه های فرهنگی، هنری، رسانه ای و تبلیغاتی شماست. موسسه فرهنگی هنری به عنوان جامع ترین موسسه فرهنگی هنری شمالغرب کشور و اولین شرکت خلاق در حوزه صدا و تصویر با شعار « فقط تصور کن... ! » ، ایده ها و تصورات شما را ممکن می سازد.

           ارتباط با موسسه فرهنگی هنری فصل هنر/ کلیک کنید.

اُپرا هنری است که بر روی یک سکو یا سن نمایشی که هماهنگ و سازگار با موسیقی ساخته شده انجام می‌شود. نمایش اجرایی در اپرا عناصر ویژه تئاتر مانند زمینه پردازی و محیط نمایشی، جامه‌ها، چهره‌پردازی و بازیگری را در خود دارد. ولی در اپرا واژه‌هایی که بازگو می‌شود یعنی اپرانامه (libretto) سخن پردازی گفتاری نبوده بلکه به گونه آوازی و سرودی می‌باشد. خوانندگان اپرا را یک گروه از همنوایان همراهی می‌کنند. همنوایان می‌توانند یک گروه کوچک سازی باشند یا یک سازگان سمفونیک کامل. البته امروزه این هنر به مانند گذشته نیست و گاه با سبک های دیگر موسیقی آمیخته شده‌ است یا به تنهایی و بدون نمایش اجرا می‌شود. از جمله رهبران ارکستر اپرا می‌توان گوستاومالر را نام برد .



اپرا بر اساس ساختمان و تکنیک آوازی به چند قسمت تقسیم می شود.

اپرای بزرگ یا اپراسریا: که از روی افسانه‌ها ی باستانی و تراژدی های تاریخی تصنیف میشود و کلیه قسمت‌های آن آوازی است.

 اپرا بوفا: یک نوع اپرای تفریحی است که از آهنگهای سبک تشکیل می شود.

اپرای کمیک: بر خلاف اسمی که دارد نیمه تفریحی و نیمه جدی است و از روی داستانهای روز یا کمدی با آواز تصنیف می شود.

اپرت: به معنای اپرای کوچک از آهنگ های عامیانه و تفریحی به وجود می آید و یک نوع اپرا بوفای سبک است. در اپرا بوفا _ اپرا کمیک_ و اپرات ، علاوه بر آواز موسیقی قسمت‌هایی نیز به صورت مکالمات عادی وجود دارد که طی آن آواز و موسیقی قطع می شود و بازی به صورت تئاتر ساده ادامه می یابد.

انواع آواز اپرا
آوازهای اپرا شامل دو قسمت است، آریا و رسیتاتبف

پآریا: قسمت اصلی و ملودیک اپراست و خواننده می تواند در این قسمت قدرت و زبر دستی خود را ابراز کند.

رسیتاتبف:  نوعی از فن بیان و مکالمه آوازی است و غالبا پیش از آریا قرار می گیرد.
علاوه بر آوازهای تنها، آوازهای چند نفری و دسته جمعی نیز در اپرا وجود دارد که در صحنه های مختلف به همراه ارکستر اجرا می شود

پرده‌های اپرا
هر اپرا مانند نمایش از یک الی پنج پرده (Acte) تشکیل شده است. و بین پرده های اپرا ممکن است قطعه ای به نام انترلو ….Interlude توسط ارکستر نواخته شود. لید در زبان آلمانی معنی مخصوص دارد ، شاید آواز یا تصنیف که به جای آن ترجمه شده صحیح باشد. ولی لید Lied علاوه بر قسمت آوازی باید حساس ، شاعرانه، و مطابق ذوق مردم باشد.

عناصر اپرا چیست؟
حالا که با اپرا و چگونگی ساخت آن آشنا شدید، احتمالاً باری‌تان سوال شده که عناصر نمایش اپرا چیست؟ در این قسمت، دو نوع از عناصر Opera Show را مفصل شرح می‌دهیم:

۱. موسیقی
موسیقی، کنش یک داستان را به حرکت در می‌آورد، احساسات و حالات را بیان می‌کند و درک ما را از شخصیت‌ها عمیق‌تر می‌کند.

ارکستر: در بیش‌تر موارد، اپرا به‌وسیلۀ گروهی از نوازندگان همراهی می‌شود. ارکستر، به رهبری یک رهبر ارکستر گروهی است که از سازهای زهی، بادی چوبی، برنجی و کوبه‌ای تشکیل شده است.

تعداد نوازندگان مورد نیاز در یک ارکستر، برای اپراهای مختلف متفاوت است. اپراهای هندل، معمولاً از یک ارکستر کوچک‌تر (متشکل از حدود ۵۰ نوازنده) در مقایسه با اپرای واگنر استفاده می‌کنند که اپراهایش می‌تواند به گروهی تا ۱۲۰ نوازنده نیاز داشته باشد.

نکته: قبل از قرن نوزدهم، در صحنه‌پردازیِ یک اپرا، نیازی به رهبر ارکستر نبود. در آن زمان، ارکستر به‌طور قابل‌توجهی کوچک‌تر بود. در اوایل دهۀ ۱۸۰۰، در زمان بتهوون بود که ارکستر، ۵۰ درصد رشد کرد، زیرا موسیقی، آن‌قدر پیچیده شده بود که یک نوازندۀ دیگر نمی‌توانست گروه را کنار هم نگه دارد، بنابراین یک رهبر ارکستر معرفی شد.

نت: نوازندگان از روی یک پارتی که یک قطعۀ موسیقی نت‌دار است، می‌خوانند که هر صدا یا بخش ساز را روی اعضای خود نشان می‌دهد.

اورتور: اورتور، قطعه‌ای ارکسترال است که ممکن است در همان ابتدای اپرا، قبل از انجام هر عملی روی صحنه، نواخته شود (همه اپراها اورتور ندارند).

تم‌های موسیقی: تم‌های موسیقی، ایده‌های کاملی هستند که برای شنونده، به‌یاد ماندنی ساخته می‌شوند. آن‌ها در سراسر اپرا شنیده می‌شوند و با یک شخصیت یا شخصیت‌های خاص، یک موقعیت، یک ایده، یک شی یا احساس مرتبط هستند.

تم‌های موسیقی
آیا می‌دانید تم‌های موسیقی در نمایش اپرا چیست؟ در زیر، چهار نوع فرم موسیقی که آهنگسازان برای توصیف احساس شخصیت‌ها در طول یک اپرا استفاده می‌کنند، آورده شده است:

ریسیتیتیو (Recitative): شبیه به الگوهای طبیعی گفتار، خوانندگی آوازی است که ریتم گفتار دارد. برای مکالمه بین شخصیت‌ها یا حرکت‌دادنِ طرح داستان استفاده می‌شود.

آریا: تک‌نوازی آوازی که احساسات یا بازتاب شخصی را بیان می‌کند.

گروه: قطعه‌ای که به‌وسیلۀ دو یا چند شخصیت به‌طور هم‌زمان خوانده می‌شود (دوئت برای دو شخصیت، سه نفر برای سه شخصیت، کوارتت برای چهار شخصیت و غیره). ملودی‌های مختلف به‌طور هم‌زمان، به‌وسیلۀ هر شخصیت درگیر در گروه خوانده می‌شود.

گروه کر: غالباً موسیقی پس‌زمینه برای موارد فوق فراهم می‌کند، گروه کر، گروهی از افراد است که با هم به‌صورت قطعات یا هماهنگ می‌خوانند. هر فرم موسیقی، به‌وسیلۀ خوانندگان، در یکی از شش دستۀ اصلی آوازی خوانده می‌شود .



انواع آواز در اپرا
همۀ خوانندگان کلاسیک، در یکی از دسته‌بندی‌های زیر قرار می‌گیرند. یک خواننده، نمی‌تواند نوع صدای خود را انتخاب کند، این چیزی است که با آن متولد شده است. آهنگسازان، معمولاً یک نوع صدا را بر اساس شخصیت یا سن شخصیت، به او اختصاص می‌دهند.

سوپرانو
این بالاترین صدای زن است و دامنه‌ای، شبیه‌به ویولن دارد. در اپرا، سوپرانو اغلب نقش دختر جوان یا قهرمان (که گاهی‌اوقات پریما دونا نامیده می‌شود) را بازی می‌کند، زیرا صدای بلند و درخشان، به‌طور سنتی، نشان‌دهندۀ زنانگی، فضیلت و بی‌گناهی است. محدودۀ طبیعی یک سوپرانو دو اکتاو بالاتر از C میانه است، گاهی‌اوقات با نت‌های بالایی اضافی. اکثر زنان، سوپرانو هستند.

متزو سوپرانو
متزو سوپرانو که به آن مزو هم می‌گویند. این صدای میانی زن است و دامنه‌ای شبیه به ابوا دارد. صدای مزو، اغلب تیره‌تر و گرم‌تر از صدای سوپرانو است. در اپرا، آهنگسازان عموماً از میزانسن برای به تصویرکشیدن زنان مسن‌تر، افراد شرور، قهرمانان اغواگر و گاهی‌اوقات حتی پسران جوان (مانند هانسل) استفاده می‌کنند. این یک کنوانسیون ویژۀ اپرا به‌نام “نقش شلوار” یا “نقش شلوار” است.

کنترالتو
این صدا، پایین‌ترین صدای زنانه است و دامنه‌ای شبیه‌به کلارینت دارد. کنترالتوها معمولاً نقش زنان مسن‌تر یا شخصیت‌های خاص مانند جادوگران و کولی‌های پیر را می‌خوانند. محدودۀ دو اکتاو از F زیر C وسط تا خط بالای کلید سه گانه است. یک کنترالتو واقعی بسیار نادر است.

کانترتنور
این صدا، بالاترین صدای مرد است که عمدتاً در اپرا و اوراتوریو بسیار اولیه (ژانری از موسیقی کلاسیک آوازی شبیه‌به اپرا اما عموماً مبتنی‌بر یک موضوع مذهبی و همراه با گروه کر) استفاده می‌شد. صدای یک کنترتنور، بسیار شبیه صدای یک میزانسن است و آنها اغلب همان رپرتوار را می‌خوانند. مانند کنترالتو، کنترتنورهای واقعی بسیار نادر هستند.

تنور
این معمولا بالاترین صدای مرد در یک اپرا است. از نظر دامنه، تن، رنگ و حلقۀ آکوستیک شبیه ترومپت است. تنور معمولاً نقش قهرمان یا علاقه‌مندبه عشق را در یک اپرا بازی می‌کند.

باریتون
این صدای مردانۀ وسط است و از نظر دامنه و رنگ تُن، به شاخ فرانسوی نزدیک است. در اپرا بوفا (اپرای کمدی)، باریتون اغلب رهبر حلقه کمدی است، اما در سریال اپرا (اپرای جدی یا تراژیک)، او معمولاً شرور است.

صدای بم
این پایین‌ترین صدای مردانه است و از نظر دامنه و رنگ، شبیه ترومبون یا باسون است. صدای کم، معمولاً سن و خرد را در اپرای جدی نشان می‌دهد. در اپرای کمیک معمولاً برای شخصیت‌های قدیمی که احمق یا خنده‌دار هستند استفاده می‌شود.

۲. درام
اپراها، یک داستان دراماتیک یا کمیک را باز می‌کنند که شامل یک قهرمان، آنتاگونیست، و یا یک قهرمان/قهرمان است. بازیگرانی که این نقش‌ها را به تصویر می‌کشند، باید هم، در خوانندگی و هم، در بازیگری خیلی خوب باشند.

گرایش‌های شخصیتی خاصی، اغلب برای هر دستۀ آوازی وجود دارد. آن‌ها شامل موارد زیر است:

سوپرانو: اغلب قهرمان اپرا

Mezzo-Soprano: مادران، زنان مسن، شرور، خدمت‌کار، زنان بازی مردان

کنترالتو: پیرزنان، جادوگران، نقش‌های طنز
تنور: اغلب قهرمان اپرا
باریتون: همراهان مفید، تبهکاران، گاهی اوقات قهرمانان
باس: پادشاهان، شروران، کشیشان
اپراها، معمولاً دارای شخصیت های اصلی و فرعی هستند که در جریان دراماتیک داستان نقش دارند:

اصول: نقش‌های اصلی یک Opera Show. این‌ها ممکن است قهرمانان/قهرمانان، تبهکاران یا دیگر شخصیت‌های قوی باشند. نقش‌های اصلی به‌وسیلۀ هنرمندان با تجربه‌تر خوانده می‌شود که قبلاً در نقش‌های کوچک‌تر، نامی برای خود دست‌وپا کرده‌اند.

Comprimarios: نقش‌های فرعی یک اپرا. نقش‌های مقایسه‌ای اغلب معتمد، خدمتکار، خدمت‌کار، پیام‌رسان یا پرسنل پزشکی هستند. آن‌ها معمولاً به‌وسیلۀ هنرمندان جوان‌تر یا کم‌تر شناخته‌شده خوانده می‌شوند. اپرا هم، مانند نمایشنامه، داستانی را روایت می‌کند که به کنش‌ها و صحنه‌ها تقسیم می‌شود.

هر صحنه بیش‌تر به اعداد تقسیم می‌شود که هر کدام نمایان‌گر فرم موسیقی متفاوتی است (یعنی آریا، خوانش، شماره کر یا گروه). متن، خلاف نمایشنامه به قصد همراهی با موسیقی نوشته می‌شود.

لیبرتو: متن یک اپرا.

لیبرتیست: هنرمندی که متن یک داستان را متناسب با موسیقی همراه تنظیم می‌کند.



سبک های مختلف نمایش اپرا چیست؟

آواز زیبا
این عبارت ایتالیایی، به معنای “آواز خواندن زیبا” است. این اپراها، از سبکی از آواز با تأکید بر عبارات طولانی، کنترل نفس و انعطاف‌پذیری در آواز با صدای بلند و آرام رشد کردند. از آن‌جایی که صدا، به‌عنوان گویاترین عنصر در نظر گرفته می‌شود، کلمات، اغلب فرعی هستند. گائتانو دونیزتی در این سبک آهنگسازی می‌کرد.

اپرا بوفا
اپرای کمیک که همیشه به زبان ایتالیایی خوانده می‌شود. شوخی‌کنندگان در این اپراها معمولاً طبقۀ کارگر هستند، مانند خدمتکاران، یا دهقانان، که هم‌چنان مشغولِ به‌دست آوردن بهترین کارفرمایان خود هستند. جواکینو روسینی در این سبک آهنگسازی کرد.

سریال اپرا
اپرا جدی این داستان‌ها، اغلب تراژیک هستند و معمولاً شامل قهرمانان و پادشاهان یا اسطوره‌ها و خدایان باستانی می‌شوند. برخی از اپراهای هندل به این سبک هستندSingspiel “Songplay”  .

در کشورهای آلمانی‌زبان، خارج از سنت، اپرای کمیک تکامل یافت. این، شامل عناصر اپرای کمیک، دیالوگ‌های گفتاری است که در میان عبارات خوانده‌شده، و اغلب، یک موضوع عجیب‌وغریب یا خیالی است. فلوت جادویی موتسارت، نمونه ای از این سبک است.

گراند اپرا
اپرا دیدنی با دکورها و لباس‌های استادانه اجرا می‌شود. برای تحقق آن، به افراد زیادی نیاز است. اپرای بزرگ، شامل سلطنت، قهرمانی، و صحنۀ بالۀ استادانه است و اغلب، طولانی است. آهنگساز جاکومو میربیر اپرا به این سبک نوشت.

درام موسیقی
سبکی از اپرا که به‌وسیلۀ یک هنرمند خلق می‌شود که هم، متن و هم، موسیقی را برای پیش‌برد درام می‌نویسد. این سبک، بسیاری از اشکال هنری را در هم می‌آمیزد و هر یک را به اندازۀ دیگری مهم می‌کند. ریچارد واگنر آهنگساز این سبک را تعریف کرد.

آیا اپرا در سراسر جهان چگونه متفاوت است؟
ایتالیا اولین کشوری بود که اپرا در آن رایج شد. زادگاه جاکوپو پری و کلودیو مونتهوردی بود. با گذشت زمان، این شکلِ هیجان‌انگیز از سرگرمی به بقیۀ اروپا گسترش پیدا کرد. فرانسه و آلمان، به‌عنوان تولیدکنندگان اصلی اپرا به ایتالیا پیوستند.

در نهایت، اپرا بازتاب داستان‌ها و سبک‌های موسیقیِ هر یک از این کشورها شد. ایتالیایی‌ها همیشه به‌خاطر عشق به خوانندگی مشهور بوده‌اند و به همین دلیل، در اپرای ایتالیایی همیشه تاکید زیادی بر خواننده و صداهای زیبای صدای انسان شده است.

تا اینکه در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، با آثار بعدی وردی و اپراهای پوچینی، تعادلی بین نقش ارکستر و خواننده و ترکیب این دو نیرو ایجاد شد.

ارائۀ موثرتر داستان فرانسوی‌ها جنبه تصویری نمایشنامه را ترجیح داده‌اند، و این منجر به تأکید مداوم بر نمایش بصری، به‌ویژه با رقص در نمایش اپرا شده است.

آلمانی‌ها، همیشه به‌دنبال استخراج هر دو سنت ایتالیایی و فرانسوی بوده‌اند و در تلاش برای ارائۀ چیزی فراتر از یک داستان، از هر دو فراتر رفته‌اند. در واقع، یکی از بزرگ‌ترین آهنگ‌سازان اپرای آلمانی، ریچارد واگنر، افسانه‌ها یا اسطوره‌ها را برای اکثر طرح‌های اپرا خود انتخاب کرد تا بتواند ایده‌ها و هم‌چنین فقط یک داستان را منتقل کند.



نمایش اپرا در ایران
در زمان سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار، در اطراف کاخ گلستان یک اپراخانه ساخته شده و به این صورت، اپرا به ایران وارد شد. این هنر در ایران، مانند بقیۀ هنرها و موسیقی کلاسیک اروپا، در دورۀ ناصرالدین‌شاه، به‌طور اصولی و نظام‌مند وارد ایران شد. در آن دوره، یکی از مهم‌ترین و مشهورترین هنرمندان خارجی (فرنگی)، ژان باتیست لومر بود.

معروف‌ترین کسی که باعثِ ورودِ موسیقی کلاسیک به ایران شد. بعد از مدت‌زمان کوتاهی از آغاز ساخت آن اپراخانه، مخالفت عموم جامعۀ سنتی آن دوران، باعث تغییر کاربریِ ساختمان‌ نوساز اپراخانه، به تکیه دولت شد.

در سال ۱۳۳۹ شمسی، بعد از سال‌ها فعالیت‌های هر چند پراکنده برای به صحنه‌بردنِ اپرا در ایران، هنرمندانی که البته بیش‌ترشان در خارج از ایران تحصیل موسیقی کرده‌اند، یک شورای اپرا در تهران تشکیل داده‌اند تا فعالیت‌های منسجم‌تر و جدی‌تری برای ارائۀ این هنر انجام گیرد. اولین اپرایی که در این زمان از یک آهنگساز ایرانی، به‌روی صحنه رفت، اپرای جشن دهقان، ساختۀ آقای احمد پژمان بود.

این نمایش، در سال ۱۳۴۶ خورشیدی، در جشن گشایش اپراخانۀ تهران (تالار رودکی اکنون)، به کارگردانی آقای عنایت رضایی اجرا شد. بعد از احمد پژمان، آقای حسین دهلوی، با اپرای خسرو و شیرین، و آقای لوریس چکناوراریان با اپرای پردیس و پریسا، هم در پدیدآوردن مکتب اپرا در ایران، نقش داشتند.

چند سال بعد از زمانی که مکتب اپرای تهران، شروع‌به فعالیت کرد، یک‌بار دیگر هم جلوی اپرای ایران گرفته شد و همین باعث شد تا هنردوستان ایران، از تماشای Opera محروم بمانند. این وقفۀ بزرگ، باعث شد شناخت مخاطبان از این نوع و فرم موسیقی، کم و کم‌تر شده و حتی در اغلب مواقع، با تئاتر موزیکال، به اشتباه گرفته شود.
 

نویسنده : سونیوز