انتشار آلبوم عکس سایه کاخ گلستان شکستن چرخه انحصار و آشنایی با زوایای جدید بخشی از تاریخ ایران در دوره قاجار است و روایت های جدید و جالبی ازشرایط آن دوره را به تصویر کشیده است.
یکی از عکس های جالب این مجموعه رج شمس العماره بندرانزلی است که متاسفانه امروز هیچ اثری از آن نیست. این بنا یکی از بلندترین ساختمان های آن دوره است. این برج ۵ طبقه و سراسر از سنگ و آجر و ایوان‌های آن نیز از جنس چوب منقش بود. این برج چشم‌انداز زیبایی به دریا و جنگل داشته است. ناصرالدین شاه در سفرنامه بازگشت از اروپا چنین نوشته است: « ۴ ساعت به غروب مانده وارد انزلی می‌شویم. منزل ما در برجی است که به حکم ما، وزیر خارجه در زمان حکومت خود در گیلان بنا نهاده‌است و ما در هیچ‌کجای اروپا چنین منظره زیبایی را ندیده‌ام»
این بنا نیز همانند برخی از ابنیه های تاریخی در زمان پهلوی اول ویران شد. این برج 57 سال پس از تاسیس، در سال ۱۳۰۶ به‌طور کامل تخریب شده و پنج سال بعد از احداث ساختمان شهرداری، یک حوض به مساحت تقریبی ۲۰۰ متر به جای برج ویران شده ساخته شد.
اکنون که این مجموعه تصاویر با نام آلبوم سایه ها منتشر شده است، چند پرسش اساسی مطرح می شود که بایستی مدیران پیشین و فعلی مجموعه کاخ های گلستان و سعد آباد به آنها پاسخ دهند.
1) چرا این گنجینه عظیم تصویری سال ها در پستوهای این کاخ پنهان مانده است و تاکنون در دسترس محققین و رسانه ها قرار داده نشده است؟
2)تصاویر زنان دربار که بخشی از اسناد مکتوب و میراث فرهنگی کشور است، توسط چه افرادی و با چه مجوزی و در چه زمانی مخدوش شده است ؟
3) ارتباط سرقت فرش های کاخ سعدآباد با انتشار آلبوم عکس کاخ گلستان چیست؟
4)آیا این آلبوم با هدف دسترسی مردم و پژوهشگران به اسناد تاریخی منشتر شده است یا انتشار آن، انحراف افکار عمومی از ناپدید شدن فرش های کاخ سعدآباد و کشف آن در جاهای دیگر است؟ سرقتی که پیش تر اتفاق افتاد و 48 تخته فرش نفیس به ارزش 127 میلیارد تومان ناپدید شد!
مدیر سابق کاخ گلستان هم در اظهار نظری عجیب اعلام کرد: «کسانی که هیچ نوع اطلاعی از عکس و تاریخ آن ندارند، عکس‌ها را ببینند که چه کار کنند؟
البته این موضع گیری مهرتائیدی بر انحصارگرایی دولتی است. در حالی که استفاده از اسناد تاریخی بایستی به عنوان یک حق عمومی محسوب شود نه به عنوان یک امتیاز خاص برای افراد خاص. این آرشیو بایستی در اختیار پژوهشگران و رسانه ها جهت انجام امور پژوهشی و تحقیقاتی قرار گیرد.
با انتشار نسخه دیجیتالی آلبوم سایه پژوهشگران و حتی مردم عادی با زوایای جدیدی از تاریخ پرفراز و نشیب دوان قاجار آشنا می شوند. هر چند بخشی از این تصاویر گویای وضعیت سیاه و سفید تاریخ آن دورره است، اما بایستی قضاوت ها خاکستری باشند و هر نوع قضاوتی به نسبت شرایط زمانی و مکانی آن دوره باشد.
اینکه چند آلبوم عکس دیگر همچنان در صندوقچه های پستوهای کاخ گلستان پنهان مانده است، معلوم نیست. اما واضح است انتشار آن برای پژوهشگران، رسانه ها و حتی عموم مردم می تواند جذابیت زیادی داشته باشد. شاید هم باید منتظر بود تا این بار تابلوهای کاخ نیاوران سرقت یا ناپدید شوند تا همزمان با این اتفاق، آلبوم جدید کاخ گلستان نیز منتشر شود.
