در ایام تعطیلات نوروزی در کانال تلگرامی سَتلایت لَست نیوز یک نَظرسنجی رسانه ای برگزار گردید که در آن مطرح شده شده بود، شما در ساعات تَحویل سال تَماشاگرکدام شبکه بودید؟
در ساعاتِ اولیه فرایندِ برگزاری این نظرسنجی، شبکه ماهواره ای مَنوتو پیشتاز این نظر سنجی بوده و رای اول را به خود اختصاص داده بود و دیگر شبکه ها نیز رتبه دوم تا پنجم را کسب کرده بودند. اما تنها بعد از گذشت چند ساعت و تنها در طول 10 دقیقه، به یک باره پنج هزار رای به آرای شبکه ماهواره ای فارسی زبان طَپش، که دفتر مرکزی آن در لُس آنجلس می باشد افزوده شد و نتیجه نظر سنجی نیز به شکل غیر مَعقولی تغییر پیدا کرد و ناگهان این شبکه دراین نظرسنجی اول شد.
مدیران شبکه ماهواره ای طَپش مُدعی شدند که این دستکاری در نتیجه نظر سنجی از سوی دَلالان ماهواره جهت تبلیغ فرکانس ضعیف 12149 یاهسَت صورت گرفته و این شبکه به هیچ عنوان در این موضوع دخیل نبوده است.
ناگفته نماند دَلالان ایرانی ماهواره یاهسَت، برای بالا بردن قیمت پرداختی شبکه های ماهواره ای، همواره با استفاده از رُبات های تِلگرامی نتایج نظرسنجی ها را مهندسی می کنند تا به این شبکه ها این گونه القا کنند، که میزان بیننده بر روی فِرکانس های این ماهواره بسیار زیاد است. تا در نهایت شبکه ها را مجبور کنند که هزینه های بیشتری پرداخت کنند.
برای حُصول اطمینان، یک نظرسنجی دیگر با همین عنوان توسط" گوگِل فُرم" نیز انجام گرفت که در نهایت نتیجه آمار جور دیگری رقم خورد و شبکه "مَنوتو" واقع در لَندن در راس قرارگرفت و شبکه های طَپش، ایران اینترنشال، اِم بی سی پِرشیا، بی بی سی فارسی و شبکه نَسیم صداوسیما در رتبه های بعدی قرار گرفتند. لازم به توضیح است که در نظر سنجی "گوگِل فُرم" امکان تقلب نزدیک به صِفر می باشد.
حال فارغ از دعواهای همیشگی شبکه های ماهواره ای فارسی زبان، این سوال مطرح می شود که چرا صدا و سیما با این همه شبکه، امکانات و تَجهیزات، منابع انسانی و صد البته منابع مالی گُسترده در این نظرسنجی ها جایگاه قابل توجهی ندارد و این شبکه های فارسی زبان خارج از کشور همواره از صدا و سیما پیشی گرفتند.
شاید پاسخ کُلی به این سوال کار چندان دشواری نباشد و البته پرداخت فَلسفی و ریشه ای به این سوال هم در حوصله این یادداشت نبوده و مقاله ای مجزا می طلبد. اما لازم به یادآوری است که در اَیامِ نوروز، سانسور رَقص آذربایجانی، تَمسخر شغل فرد شرکت کننده در برنامه عصرِ جدید و ایراد گرفتن به لهجه وی در همان برنامه از اقدامات بحث برانگیز رسانه مِلی بود. مضاف بر این موارد مذکور، رسانه به اصطلاح مِلی حتی در لحظه تحویل سال نیز به رسم و رسوم و آیین ملت ایران بَهایی نداده و در پیام نوروزی رئیس جمهور اثری از سفره هَفت سین مشاهده نشد.
سانسور برنامه های تولیدی پرمخاطب، قطعِ تولیدِ پرطرفدارترین برنامه تلویزیونی، مُنزوی کردن چهره های مَحبوب تلویزیونی، تَمسخر مَعلولین، تَناقض و اعمال سلیقه خاص در پوشش خَبری، نادیده گرفتن فرهنگ و آیین اَقوام ایرانی، مرکز گِرایی، عدم توجه به خواست و سلیقه مُتنوع مخاطبان،تَک صدایی و تَک جناحی بودن، نادیده گرفتن نظرات و خواسته های برخی از اقشار جامعه، عدم وجود نشاط در برنامه ها و کَمرنگ بودن اهمیت زبان مادری در سازمان رسانه ای صدا و سیما از دلایل عمده اُفول این رسانه سراسری می باشد. که البته در کنار این چالش ها، بروز و ظهور شبکه های اجتماعی و نرم افزارهای پیام رِسان نیز مَزید بر این علت می باشد که در نهایت مجموعه این عوامل، اَفکار عمومی را به گونه ای متقاعد می کند، که بخشی از مردم در داخل کشور مخاطب شبکه هایی باشند که از لس آنجلس، لَندن و اِستانبول پخش می شود و نه تهران !
حال چنین به نظر می رسد که صداوسیما با عوامل مذکور روز به روز، رو به افول بوده و در جذبِ مخاطب نه تنها موفق نبوده، بلکه مخاطبان دائمی و شاید سُنتی این شبکه نیز، ریزش قابل توجهی دارد.
با توجه به مدیریت جدید سازمان صدا و سیما که مدعی تغییرات جدی و اساسی در این سازمان رسانه ای عریض و طویل می باشد، تاکنون فقط می توان به ادغام چندین بخش خَبری شبکه های مختلف اشاره نمود و شاید شاید مُهم ترین آن پخش فیلم مارمولک پس از بیستُ و اَندی سال بود، که البته همین فیلم نیز دارای مجوز ساخت و پروانه نمایش از وزارت فرهنگ و ارشاد جمهوری اسلامی ایران می باشد، که ظاهرا مهم ترین رُکن تغییرات در صدا و سیما محسوب می شود.
اما انگار واقعیت شِکل دیگری است. تغییرات جِدی در رسانه کَمی تا قِسمتی مِلی، با پخش فیلم مُجاز مارمولک اتفاق نمی افتد، بلکه زمانی رخ خواهد داد که سیاست گذاری در این سازمان به دست مدیران داخلی و شایسته بر اساس نیاز و خواست سلایقِ مختلف جامعه باشد. تا با اتخاذ اِستراتژی های رسانه ای متناسب با ساختار جامعه و توجه ویژه به ذائقه مخاطبان، شاید صدا و سیما از بحران ریزشِ مخاطب نجات یابد. در غیر اینصورت این سازمان رسانه ای که منابع مالی آن از بخش خصوصی و بودجه رسمی آن از دولت یا همان بِیت المال تامین می گردد، در آیند ه ای نه چندان دور، نه صِدایی خواهد داشت و نه سیمایی.
دکتر فرید حیدری
فعال فرهنگی و رسانه ای