سـونیـوز

روز ابوریحان بیرونی

سونیوز: 13 شهریورماه سالروز بزرگداشت ابوریحان بیرونی، پدر علم انسان‌شناسی و هندشناسی و یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان در طول تایخ ایران زمین است.

ابوریحان محمد بن احمد بیرونی در 14 شهریور 352 خورشیدی (29 ذیقعده 362 قمری برابر 5 سپتامبر 973 میلادی) در حوالی خوارزم متولد شد. سال هاي ابتدایی زندگي را در خوارزم به تحصيل علوم گذرانيد و مدتي در خدمت مامونيان خوارزم بود تا آن كه به مسافرت پرداخت. در ابتداي سفر چند سالي را در جرجان (در جنوب شرقي درياي مازندران) در خدمت شمس المعالي قابوس وشمگير گذرانيد و كتاب آثار الباقيه را در آنجا به نام قابوس به سال 390 هجري تاليف كرد. اين كتاب از گاه شماري و جشنهاي ملل مختلف سخن مي گويد.

ابوریحان بیرونی پس از 10سال مجددا به خوارزم بازگشت و در دربار ابوالعباس مامون ابن مامون خوارزمشاه كه مردي دانشمند بود وارد شد. ابوالعباس داماد سلطان محمود غزنوي به خوارزم لشگر كشيد و پس از فتح آن شهر ابوریحان بیرونی را نيز با خود به غزنين برد (بهار 408 هجري) ابوريحان از آن پس همراه لشكر كشي هاي سلطان محمود به هندوستان راه يافت و با بسياري از دانشمندان و حكيمان هند آشنا شد و زبان سانسكريت را آموخت ،حاصل اين سفر كتاب تحقيق ماللهند و ترجمه چند كتاب از زبان سانسكريت به زبان عربي است.

پس از سلطان محمود پسرش سلطان مسعود نيز ابوريحان را مانند پدرش گرامي داشت به طوري كه بارورترين و بهترین سال هاي زندگي ابوریحان بیرونی زمانی است كه در دربار سلطان مسعود بود. ابوريحان در اين مدت قانون مسعودي را به نام سلطان مسعود نوشت.
         

ابتکارات و نوآوری های ابوریحان بیرونی
آن‏چه از کتاب‏ ها و نوشته‏ های ابوریحان بیرونی و نقل تاریخ‏ نویسان برمی ‏آید، گویای این است که او جزء سرآمدهای روزگار خود و از شخصیت‏ های چند بُعدی در علم بوده است. این موضوع را می توان  از تعداد زیاد کتب و عمق نوشته‏ های وی درک کرد. ابوریحان بیرونی در زمان خود نظریه های جدیدی را مطرح کرد که کسی قبل از وی آن‏ها را بیان نکرده بود. ابوریحان در علوم متعدّد، نظریه‏ های جدیدی را پایه‏ گذاری کرد که برخی از انها عبارتند از:
- نجوم : نظریه حرکت وضعی زمین، تعیین سمت قبله در شهرهای گوناگون.
- جغرافیا : محاسبات طول و عرض جغرافیایی شهرها، ترسیم نقشه.
- زمان پیدایش عالَم : چگونگی پدید آمدن لایه سطحی زمین و تبدیل دریاها به خشکی.
- شیمی و کانی‏ شناسی : تعیین وزن مخصوص عناصر در شیمی، به خصوص تعیین وزن مخصوص هیجده سنگ و فلز گران ‏بها برای نخستین بار.
- پزشکی و داروشناسی: ترجمه اصطلاحات دارویی و نام‏گذاری داروها به زبان عربی و فارسی برای اولین بار از زبان یونانی.
 
  تجربه ای از ابوریحان بیرونی درمورد شایعات بی اساس مردم
یکی از ویژگی‏های بارز ابوریحان، کنجکاوی و علاقه به تجربه شخصی مسایل بوده است. در زمان نوجوانیِ ابوریحان، شایع بود که الماس، سنگی سمّی است و هر کس آن را در دست بگیرد، بی‏درنگ می‏میرد. بنابراین، مردم آن سامان، از الماس دوری می‏ کردند و به آن دست نمی‏ زدند. یک روز ابوریحان، قطعه الماسی را پیدا کرد. مادرش با دیدن آن الماس، شروع به شیون و زاری کرده، او را مجبور کرد تا الماس را به دور اندازد، ولی ابوریحان آن الماس را مخفی نمود. پس از چند سال، این دانشمند بزرگ، آن الماس را خرد کرد و به تکّه گوشتی مالید و در انظار عمومی، آن را به حیوانی خورانْد. همه مردم گمان می‏کردند که آن حیوان خواهد مرد، ولی چندی گذشت و آن حیوان سالم بود. بدین ترتیب، ابوریحان باآزمایش خود، به یک شایعه بی ‏اساس پایان داد.

موسسه فرهنگی هنری فصل هنر، مشاور و مجری پروژه های فرهنگی، هنری، رسانه ای و تبلیغاتی شماست. موسسه فرهنگی هنری به عنوان جامع ترین موسسه فرهنگی هنری شمالغرب کشور و اولین شرکت خلاق در حوزه صدا و تصویر با شعار « فقط تصور کن... ! » ، ایده ها و تصورات شما را ممکن می سازد.


برخی از آثار علمی ابوریحان بیرونی
- تحقيق ماللهند : موضوع اين كتاب مذهب و عادات و رسوم هندوان و نيز گزارشي از سفر به هند است.
- قانون مسعودي: كتابي است در نجوم اسلامي شامل يازده بخش. در اين كتاب بخشهايي مربوط به مثلثات كروي و نيز زمين و ابعاد آن و خورشيد و ماه و سيارات موجود است.
- التفهيم لاوايل صناعت التنجيم: اين كتاب نيز در نجوم و به فارسي نوشته شده است و براي مدت چند قرن متن كتاب درسي براي تعليم رياضيات و نجوم بوده است
الجماهر في معرفه الجواهر: ابوریحان بیرونی اين كتاب را به نام ابوالفتح مودود بن مسعود تاليف كرد و موضوع كتاب معرفي مواد معدني و مخصوصا جواهرات مختلف است. ابوريحان در اين كتاب فلزات را بررسي كرده است. او نظريات و گفته هاي دانشمنداني مانند ارسطو اسحاق الكندي را درباره حدود سيصد نوع ماده معدني ذكر كرده است.
صيدنه : اين كتاب درباره مواد شيميايي و خواص و طرز تهيه آن ها نوشته شده است.
آثار الباقيه عن القرون الخاليه: ( اثرهاي مانده از قرن هاي گذشته ) ابوريحان در اين كتاب مبدا تاريخ ها و گاه شماري ملل مختلف را  از جمله  ايراني ها ، يوناني ها، يهودي ها، مسيحي ها، عرب هاي زمان جاهليت و عرب هاي مسلمان را مورد تحقیق و بررسي قرار داده است. و درباره اعياد هر يك به تفصيل سخن گفته است. اين كتاب را به نوعی  مي توان تاريخ اديان دانست.
 
درگذشت ابوریحان بیرونی
ابوریحان بیرونی، پس از سال‏ ها تلاش و کوشش در راه علم و فضیلت، در 22 آذر 427 شمسی دار فانی را وداع گفت گفت. برخی از مورخین بر این باور هستند که وی در اواخر عمر، نابینا و ناشنوار شده بود. در مورد محل درگذشت این دانشمند بزرگ ایرانی نیز اطلاعات دقیقی در دست نیست.



 

نویسنده : سونیوز