سـونیـوز

برای نخستین بار در سال ۱۹۸۰ این روز به عنوان روز جهانی ماما پیشنهاد شد و پس از سال ۱۹۹۲ به صورت رسمی‌اعلام شد. هدف از بزرگداشت روز جهانی ماما افزایش آگاهی و تبادل اطلاعات ما بین ایشان در راستای سلامتی مادر و نوزاد است.

کار ماما باید شامل آموزش دوران بارداری، آماده کردن والدین برای پذیرش وظایف پدری و مادری بوده و به تنظیم خانواده و مراقبت‌های کودک و بعضی از موارد بیماری‌های زنان گسترش یابد. او می‌تواند در بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها، واحد‌های بهداشتی، منازل و هر شکل دیگری از ارائه خدمات مامایی کار کند.

اما طبق نظر عموم، ماما مترادف با کلمه زایمان و مراقبت دوران بارداری است، در حالی که حیطه خدمات مامایی بسیار وسیع‌تر و از ابتدای تولد تا انتهای عمر است و ابعاد مختلف بهداشتی در زمینه بهداشت باروری، مشاوره، آموزش و آگاهی در دوران بلوغ، ازدواج، بارداری و یائسگی را شامل می‌شود.

این آموزش‌ها ضامن سلامت خانواده است. این اهداف با کمی توجه و سرمایه‌گذاری قابل دستیابی است.

مامایی رشته کهنی است که از آغاز تولد بشر مفهوم پیدا کرد، اما امروز به یک حرفه و تلاش و حرکتی عالمانه، همراه با دانش امروز تبدیل شده است.

ارائه مراقبت‌های مامایی با کیفیت بالا و تلاش در بهبود مستمر آن، عامل مهمی‌در کاهش مرگ و میر مادران است.

متاسفانه این حرفه علی رغم تاکید سازمان جهانی بهداشت هر روز در کشور ما کمرنگ‌تر می‌شود. روز جهانی ماما فرصت مناسبی است تا نگاهی دوباره به جایگاه مامایی در نظام سلامت کشور انداخته شود.

زایمان که یک تجربه حساس و مهیج برای هر خانمی‌است و با هیچ فرآیند دیگری قابل مقایسه نیست، در بعضی از خانم‌ها یک جریان طبیعی و آسان و در بعضی‌ها با مشکل انجام خواهد شد، اما در هر دو مورد نیاز به مراقبت‌های خاصی است. مادر باید قبل از بارداری، در طول دوران بارداری، هنگام زایمان و پس از زایمان زیر نظر ماما یا متخصص زنان و زایمان باشد.

همه این مراقبت‌ها برای تولدی سالم و طبیعی انجام می‌شود و همه تلاش‌ها برای سلامت مادر هنگام زایمان و سلامت نوزاد هنگام تولد است و مسئولیت این دو، یعنی سلامت مادر و نوزاد به عهده ماماست که شاید لازم باشد برای کمک به مادر یک شب تا صبح بیدار بماند و چشم بر هم نگذارد تا مادر طبیعی زایمان کند.

مامایی

 رشته‌ای از گروه «علوم پزشکی و بهداشت» است  که  به بارداری و زایمان و مشاوره می‌پردازد. مامایی یکی از پر طرفدارترین رشته‌های دنیا بخصوص برای بانوان است و نخستین رشته دارای مجوز مطب در مقطع لیسانس و حق تجویز دارو، آزمایش و سونوگرافی (در حوزه کاری مامایی) است و این رشته در مقطع کارشناسی ارشد دارای ۵ گرایش مختلف: مامایی در پزشکی قانونی، بهداشت مادر و کودک، بهداشت باروری، آموزش مامایی و مامایی در بلایا و سوانح بوده و رشته مشاوره در مامایی نیز از رشته‌های ایجاد شده در سال‌های اخیر برای رفع نیازهای مشاوره ای زنان می‌باشد. در حال حاضر دو رشته دکترای تخصصی مامایی و بهداشت باروری در مقطع پی‌اچ‌دی وجود دارد و خدمات زنان باردار کم خطر توسط بخش مامایی صورت می‌گیرد. هدف از علم مامایی سلامت مادر و نوزاد است. در گذشته نه چندان دور اطلاعات دربارهٔ سلامت جنین منحصر به شنیدن صدای قلب جنین و رشد ظاهری رحم بود. هرچند این دو علایم به نوبه خود دارای اهمیت ویژه‌ای است ولیکن بسیار محدود و ناکافی بود در حالی که با پیشرفت فناوری و کاربرد آن در رشته مامایی اطلاعات را دربارهٔ حیات جنین تا بدان جا رسانده که قادر هستیم لحظه به لحظه خطرات احتمالی که ممکن است زندگی جنین را در داخل رحم به مخاطره بیندازد شناسایی کرده و در صورت لزوم در صدد رفع آن برآییم به طوری که در حال حاضر جنین به مثابه بیمار دوم محسوب می‌شود.مامایی شامل مباحثی از جمله بارداری و زایمان و بیماری‌های زنان، جنین‌شناسی، نوزادان و مراقبت‌های مربوطه، بهداشت، تغذیه مادر و کودک و تنظیم خانواده و ژنتیک، فارماکولوژی، آناتومی، بیماری‌های داخلی و جراحی و غیره می‌باشد.

ماما کیست؟

ماما یک متخصص درمانی آموزش دیده است که به زنان در حین زایمان و پس از تولد نوزادشان کمک می کند. ماما ممکن است نوزاد را در مراکز زایمان یا در خانه به دنیا بیاورد اما بیشتر آنها می توانند نوزاد را در بیمارستان به دنیا بیاورند.

زنانی که ماما انتخاب می کنند معمولاً مداخله پزشکی بسیار کمی را خواستار هستند و در دوران بارداری خود هیچ عارضه ای نداشته اند. از آنجایی که زایمان دوقلو پیچیده‌تر از زایمان نوزاد یک قلو است، بسیاری از پزشکان استفاده از ماما را توصیه نمی‌کنند مگر اینکه تحت نظارت مستقیم پزشک باشند.

ماماها می توانند سطوح مختلف آموزش داشته باشند:

• پرستار ماما. پرستارانی هستند که از یک برنامه آموزشی معتبر پرستاری و مامایی فارغ التحصیل شده اند و آزمون سراسری را گذرانده اند.
• ماماهای خبره. ماماهای غیر پرستاری هستند که دارای مدرک لیسانس یا بالاتر در یک رشته درمانی هستند، یک برنامه آموزشی معتبر مامایی را تکمیل کرده اند و آزمون سراسری را پشت سر گذاشته اند.
• ماماهای حرفه‌ای. ماماهای غیر پرستاری هستند که دارای آموزش و تجربه بالینی در زمینه زایمان، از جمله زایمان در خارج از بیمارستان هستند.
• ماماهای غیر رسمی گواهینامه یا مجوز ندارند اما مامایی را به صورت عملی یاد گرفته اند یا آموزش های غیررسمی دیده اند.
•  

فعالیت ماما

ماما می تواند مراقبت های قبل، حین یا بعد از بارداری ارائه دهد. از جمله:

• ارائه برنامه ریزی خانواده و مراقبت های قبل از بارداری
• انجام معاینات قبل از تولد و آزمایشات لازم
• مراقبت از سلامت جسمی و روانی مادر
• کمک در تنظیم برنامه های زایمان
• مشاوره در مورد رژیم غذایی، ورزش، داروها و سلامتی
• آموزش و مشاوره در مورد بارداری، زایمان و مراقبت از نوزاد
• حمایت عاطفی و عملی در طول زایمان
• انجام فرآیند پذیرش و ترخیص از بیمارستان
• به دنیا آوردن بچه ها
• ارجاع به پزشک در صورت نیاز
•  

همکاری ماما با تیم پزشکی 

ماما با متخصص زنان و زایمان رابطه دارد که در صورت نیاز مشاوره ارائه می دهد. در صورت بروز مشکل در دوران بارداری، ماما ممکن است شما را برای درمان به متخصص زنان و زایمان ارجاع دهد. مامای شما همچنین ممکن است با مامای دیگری برای کمک به زایمان همکاری کند. اطمینان حاصل کنید که ماما در عمل با پزشک در ارتباط است.

دلایل انتخاب ماما 

ممکن است به دلایلی ماما را انتخاب کنید :

• زمانیکه می خواهید زایمان شما تا حد امکان طبیعی باشد و با مداخلات پزشکی اندک، انجام شود.
• خواهان حمایت عاطفی، عملی و اجتماعی هستید که ماماها ارائه می کنند.
•  

نحوه انتخاب ماما

هنگامی که تصمیم می گیرید یک ماما برای خود انتخاب کنید، با پرسیدن از پزشک خود شروع کنید که آیا می توانند توصیه ای ارائه دهند. همچنین ممکن است بخواهید با دوستانی که با یک ماما کار کرده اند صحبت کنید تا ببینید تجربه آنها چگونه بوده و چه کسی را توصیه می کنند.

مهم نیست که چه کسی بر مراقبت از شما نظارت می کند، مهم است که ارائه دهنده ای را انتخاب کنید که نسبت به آن اطمینان داشته باشید و با آن راحت باشید. سوالات زیر می تواند به شما در انتخاب مامای مناسب کمک کند.

• ماما چه نوع مدرک و گواهینامه ای دارد؟
• آیا ماما مجوز دولتی دارد؟
• آیا ماما به یک مطب، بیمارستان یا مرکز زایمان وابسته است؟
• آیا ماما شهرت خوبی دارد؟
• ماما چه نوع تجربه ای دارد و در چه شرایطی (بیمارستان، مراکز زایمان، زایمان در منزل)؟
• رویکرد کلی ماما در مراقبت از بارداری و زایمان چیست؟
• ماما چگونه درد هنگام زایمان را مدیریت می کند؟
• در چه شرایطی ماما مداخلات پزشکی خاصی مانند القای زایمان یا دستور اپیدورال یا سزارین را توصیه می کند؟
• طرح پشتیبان اورژانسی ماما برای زایمان خارج از بیمارستان چیست؟
• آیا ماما به من گوش می دهد و مسائل را به وضوح توضیح می دهد؟
• آیا همسر یا شریک زندگی من با ماما راحت است؟
• وقتی ماما در دسترس نیست چه کسی ماما را پوشش می دهد؟
• اگر مامای دیگری نیز در زایمان من شرکت کند، آیا می توانم از قبل با آنها ملاقات کنم؟
• آیا ماما با یک پزشک مشورت می کند و آیا می توانم با آنها ملاقات کنم؟
• آیا پزشک در صورت بروز عوارض یا اورژانس بک آپ ارائه می دهد؟
• آیا محل دفتر مناسب است؟
• تماس های اضطراری و بعد از ساعت کاری چگونه انجام می شود؟
• آیا بیمه من خدمات ماما را پوشش می دهد؟
•  

مامایی در ایران

قدمت رشته مامایی در ایران به شکل آموزش عالی پس از تحصیلات دبیرستان، به ۸۰ سال قبل برمی‌گردد.
انخستین آموزشگاه مامایی به نام «مدرسه قابلگی» با ۱۰ نفر شاگرد سال ۱۲۹۸ در بیمارستان بانوان (زنان) سابق شهر تهران تاسیس شد. پس از گذشت ۱۰ سال، اولین آموزشگاه عالی مامایی سال ۱۳۰۸ و با اعطای مدرک معادل لیسانس به عنوان یکی از شعب مدرسه طب آغاز به کار کرد.

در سال ۱۳۱۳ دانشگاه تهران تاسیس شد و سپس دانشکده پزشکی آن نیز افتتاح شد. چند سال بعد در سال ۱۳۱۹ بیمارستان زنان به دانشکده پزشکی ملحق شد. از این آموزشگاه تا سال ۱۳۳۱ در مجموع ۴۶۲ نفر فارغ‌التحصیل شدند. از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۵۸ برنامه آموزشی آموزشگاه به برنامه یک و نیم ساله پرستاری و مامایی برای لیسانسیه‌های پرستاری تغییر یافت.

پس از آن به‌دنبال ۳ سال تعطیلی انقلاب فرهنگی از آغاز سال ۱۳۶۲ با نام مدرسه عالی مامایی شروع به کار کرد و مجدد از ورودی دیپلم به تربیت کاردان و کارشناس مامایی اختصاص یافت. در سال ۱۳۶۵ پس از انتقال آموزش گروه‌های پزشکی از آموزش عالی به وزارت بهداشت، دانشکده‌های پرستاری و مامایی تاسیس گردید که در بهمن ۶۸ مصوب شد و هم‌اکنون در تربیت دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد مامایی ارائه خدمت می‌کنند.