سـونیـوز

الواح هخامنشی نزدیک به یک قرن پیش از کشور خارج شدند تا در مؤسسه شیکاگو مورد بررسی، خوانش و مستندسازی قرار گیرند امانتی که ایران آن را برای تنها سه سال به مؤسسه شیکاگو ارسال کرده بود حالا برای برگشت به ایران دچار مشکل شده‌اند. این موضوع هم جزو همان بدقولی‌های آمریکایی‌ها به شمار می‌آید و احتمال اینکه بار دیگر این الواح دست خوش اختلافات و غاصبان قرار گیرد کم نیست. چون غربی‌ها همیشه چشم طمع به میراث کشورهای با تمدن‌های کهن از جمله ایران را داشته و دارند.

در سال ۲۰۱۰، بین ۲۰۰۰۰ تا ۲۵۰۰۰ لوح و نیز قطعاتی از آنها که متعلق به ۱۵ تا ۱۸ هزار سند هستند در مؤسسه خاورشناسی باقی مانده‌اند. شمارگان اصلی این الواح در زمان خود احتمالاً بیش از ۱۰۰۰۰۰ لوح عیلامی بوده‌اند که مقدار باقی‌مانده سالم آنها امروزه تنها به زحمت به ۵ درصد بایگانی اصلی هخامنشیان می‌رسد.

در واقع می‌توان گفت که در سال ۱۳۲۷ شمسی (۱۷۹ قطعه)، سال ۱۳۲۹ شمسی (۳۷ هزار قطعه)، سال ۱۳۸۳ شمسی (۳۰۰ قطعه) و سال ۱۳۹۸ شمسی (۱۷۸۳ قطعه) به ایران برگردانده شد و همچنان حدود ۱۷ هزار گل‌نبشته سالم و قطعات شکسته از الواح هخامنشی در اختیار مؤسسه شرق‌شناسی شیکاگو قرار دارد.

اگرچه این الواح بایستی مورد مطالعه قرار می‌گرفتند اما در این مدت تنها تعداد محدودی از آنها خوانش شدند حالا مجید ارفعی نخستین مترجم منشور کوروش که توانایی خوانش این الواح را نیز دارد می‌گوید که این الواح سالهاست در اختیار شیکاگو قرار دارد اما تا جایی که خبر دارم در طول این ۹۰ سال گذشته همیشه گفته‌اند که این الواح در دست بررسی هستند عکس برداری می‌کنیم یا در حال مستندسازی است اما چیزی به ما از نتیجه خوانش نداده‌اند. در حالی که اگر در اختیار خودمان بود می‌توانستیم تعداد زیادی از آنها را مورد مطالعه قرار دهیم. البته که در این دوره کوتاهی مدیران وقت نیز باعث فرصت سوزی‌ها شده است.

۹۰ سال پیش الواح هخامنشی برای مطالعه به مؤسسه شرق شناسی شیکاگوی آمریکا رفته و از آن زمان تا امروز به صورت کامل بازگردانده نشده است

در این باره مجید تخت روانچی سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد گفته است: حدود ۹۰ سال پیش الواح هخامنشی برای مطالعه با قرار امانت سه ساله به مؤسسه شرق شناسی شیکاگوی آمریکا رفته و از آن زمان تا امروز متأسفانه به صورت کامل بازگردانده نشده است.

وی با یادآوری اینکه این الواح بخشی از فرهنگ و تاریخ کشور و متعلق به مردم ایران است خاطرنشان کرد: آمریکا هر بار به بهانه‌ای این کار را به تعویق می‌اندازد، در حالی که خود آمریکایی‌ها هم قبول دارند این الواح به صورت امانت به آمریکا آمده است.

مجید تخت روانچی خواستِ ایران را روشن خواند و تاکید کرد: امانت باید به صورت کامل، مرتب و سالم برگردد و تحویل دولت ایران شود.

چند سال پیش دادگاهی در آمریکا برگزار شد که ایران را به همکاری با نیروهای حماس متهم می‌کرد، در جریان این دادگاه غرامتی معادل ۷۱ میلیون و ۵۰۰ هزار دلار باید ایران به خانواده قربانیان می‌داد و زمانی که ایران به این رأی اعتراض کرد، دادگاه آمریکا حکم داد که این الواح به بهانه آن غرامت مصادره شوند تا اینکه متولیان در ایران با پیگیری‌های زیاد توانستند ثابت کنند این رأی نمی‌تواند قابل اجرا باشد و سرانجام در سال ۹۶ این رأی باطل شد. بنابراین هیچ بعید نیست که دوباره آمریکایی‌ها یا دشمنان ایران بخواهند از این دست پرونده‌های جعلی برای ایران باز کنند و خواهان مصادره اشیای باستانی به امانت داده شده شوند.

قطعنامه‌ای که عطف به ما سبق نمی‌شود

همین چند روز پیش بود که تخت روانچی در نشست مجمع عمومی سازمان ملل برای تصویب قطعنامه استرداد اموال فرهنگی به کشورهای مبدا، از نقش یونسکو در ممانعت از قاچاق اموال فرهنگی تمجید و بر ضرورت افزایش تلاش‌های این نهاد به منظور مساعدت در استرداد اموال فرهنگی تاکید کرد و گفت: اموال فرهنگی مبین تاریخ، تمدن و هویت کشورهای خود هستند و مالکیت آن توسط مردم آن کشورها یک حق بشری است. از این رو جامعه بین‌المللی مسئولیت مشترک و نیز تعهد حقوقی و اخلاقی به منظور حفظ آنها و از جمله تضمین بازگشت آنها به کشورهای مبدا را دارد. این تعهد فراتر از معاهدات بین‌المللی موجود و کشورهای اطراف این معاهدات است.

چرا اموالی که بیش از ۵۰ سال پیش از کشوری به سرقت رفته قابل پیگیری نیستند و عطف به ما سبق نمی‌شوند

روانچی اعلام کرده بود: ایران به بندی از معاهده ۱۹۷۰ یونسکو درباره استرداد اموال تاریخی منتقد است که چرا اموالی که بیش از ۵۰ سال پیش از کشوری به سرقت رفته قابل پیگیری نیستند و عطف به ما سبق نمی‌شوند و از این به بعد قابل پیگیری هستند نه از آن به قبل.

بنابراین با توجه به وجود چنین قطعنامه‌هایی و تهدیداتی که آثار ایرانی را در کشورهای دیگر تهدید می‌کند، باید نگران میراثی بود که به امانت به آمریکایی‌ها داده شده است