روز ترجمه در تقویم جهانی برابر با ۳۰ سپتامبر است. روز ترجمه بهانه ایست تا همزمان اهمیت ترجمه و مترجمان به همه یادآوری شود. این باور در تمام دنیا وجود دارد که یکی از مشاغل پرزحمتی که درآمدش متناسب با دشواری‌های فضای شغلی‌اش نیست، مترجمی است. اگر شما هم یک مترجم هستید احتمالا خوشحال شوید که بدانید در کنار سایر مشاغل حساس در جامعه نظیر پزشکی، پرستاری، خلبانی و معلمی؛ در تقویم بین‌المللی جهانی یک روزهم به روز ترجمه و مترجمان اختصاص پیدا کرده است. روز جهانی ترجمه در تقویم بین المللی آخرین روز ماه سپتامبر میلادی است که در تقویم ما ایرانی‌ها مصادف با ۸ مهر می‌شود. روزی که به جهت به یاد سپاری اهمیت جایگاه ترجمه و نقش بسیار موثر مترجمان نام گذاری شده است.
چرا ۳۰ سپتامبر به روز ترجمه شهرت یافت؟
سازمان جهانی امور ترجمه از سال ۱۹۵۳ آخرین روز ماه سپتامبر میلادی را به یاد سنت جروم (Saint Jerume)، کشیش مقدس مسیحی که ترجمه کننده کتاب مقدس انجیل به زبان لاتین بوده مورد احترام قرار می داده است تا اینکه در سال ۱۹۹۱ توانستند این روز را به عنوان روز ترجمه در تقویم بین المللی هم ثبت کنند. بنابرین فدراسیون بین المللی ترجمه (FIT) در 1991 پیشنهاد تعیین این روز را به عنوان روز جهانی ترجمه ارائه می دهد و طبیعتاً پذیرفته می شود. فدراسیون هدف خود را از این اقدام ارج نهادن به مترجمان و تأکید بر اهمیت حرفۀ ـ به اصطلاح مظلومِ ـ ترجمه اعلام کرد و این روز را انگیزه ای برای مترجمان و مؤسسات ترجمۀ سراسر جهان دانست تا به غیرمترجمان و استفاده کنندگانِ خدمات ترجمه یادآور شوند که ترجمه (از هر نوع آن) حرفۀ بسیار مهم و حیاتی در جهان امروز است. هر ساله در روز جهانی ترجمه گردهمایی هایی در دانشگاه ها و مؤسسات جهان با شرکت صاحب نظران و پژوهشگران ترجمه برگزار می شود.
مترجم کیست؟
یک مترجم اطلاعات مکتوب (نوشتاری) از قبیل مقالات مجله و روزنامه، کتابها، کتابهای راهنما، اسناد و غیره را از یک زبان به زبان دیگر بر می‌گرداند این نبایستی با یک مفسر اشتباه گرفته شود که اطلاعات گفتاری نظیر گفتگوها، ارائه‌ها و نوشته‌ها و نظایر آن را از یک زبان به زبان دیگر را تبدیل می‌کند. نمی‌بایست یک مترجم را با یک مفسر اشتباه گرفت. گرچه قدری رابطه‌ای مبهم میان این دو قابلیت وجود دارد. مترجمان نمی‌توانند لزوماً به تفسیر بپردازند و مفسران نیز لزوماً نمی‌توانند به ترجمه بپردازند. به علاوه بهترین مترجمان، مفسران خوبی نیستند و بالعکس.
ويژگي هاي يك مترجم خوب
درباره يك مترجم خوب نظرات زيادي ارائه شده است. در نگاه اول به نظر مي‌رسد كه يك مترجم خوب بايد به دو زبان تسلط كامل داشته باشد اما اين به تنهايي كافي نيست. برخي، علاوه بر تسلط به دو زبان، بعضي مهارتها و ويژگي‌هاي ديگر را نيز براي مترجم خوب برشمرده اند. براي نمونه ناباكوف ميگويد: استعداد نويسندگي مترجم بايد در حدود استعداد كسي باشد كه اثرش را ترجمه ميكند. نايدا نيز ميگويد: كسي كه نتواند اثر قابل ملاحظه‌اي بنويسد بعيد است بتواند اثر قابل ملاحظه‌ي ترجمه كند. يك مترجم خوب بايد مثل يك هنرپيشه خوب به كلمات حيات و حركت ببخشد، مترجم حتماً بايد خودش نويسنده باشد».
اما متأسفانه چنانكه جان دان(John Donne ) مي گويد اكثر مترجمان ما كساني هستند كه چون نمي‌توانند بنويسند به ترجمه روي مي‌آورند.
اتين دوله(Etienne Dollet ) درباره ويژگي‌هاي يك مترجم خوب مي گويد:
- مترجم بايد محتواي متن و قصد نويسنده را بخوبي درك كند.
- مترجم بايد از دانشي وسيع در زبان مبدأ و مقصد برخوردار باشد.
- مترجم بايد از ترجمه لفظ به لفظ كه هم به مفهوم متن اصلي و هم به زيبايي آن لطمه وارد مي كند بپرهيزد.
- مترجم بايد شكل‌هاي گفتاري رايج و متداول در دو زبان را بشناسد و به كار گيرد.
- مترجم بايد از طريق انتخاب و ترتيب مناسب كلمات، تأثيري همه جانبه و لحني مناسب متن اصلي به ترجمه ببخشد.