سـونیـوز

روز جهانی دسترسی به اطلاعات

سونیوز: روز جهانی دسترسی به اطلاعات (International Day for Universal Access to Information) هر سال در تاریخ ۲۸ سپتامبر برگزار می‌شود. این روز به عنوان نمادی از اهمیت شفافیت، پاسخ‌گویی و حق شهروندان برای دسترسی به اطلاعات عمومی شناخته می‌شود.

تصور کنید در دنیایی زندگی می‌کنید که پاسخ پرسش‌های حیاتی شما در پشت دیواری از سکوت و اسرار پنهان شده است. آب آشامیدنی منطقه‌تان آلوده است؛ اما گزارش‌های رسمی «محرمانه» هستند. بودجهٔ یک پروژهٔ عظیم عمومی ناپدید شده؛ اما کسی پاسخگو نیست. این، دنیای بدون «دسترسی به اطلاعات» است. اما در نقطه‌ای دیگر از جهان، گروهی از مادران با تکیه بر قانونی مشابه، ترکیبات دقیق غذای کودک را از شرکت‌ها افشا می‌کنند و روزنامه‌نگاری با استناد به اسناد دولتی، فسادی میلیاردی را برملا می‌سازد. این تقابل میان تاریکی و نور، نفسِ «روز جهانی دسترسی به اطلاعات» است. اما این مناسبت فراتر از یک یادآوری ساده است؛ این جنبشی است که قدرت را از انحصار خارج می‌کند و آن را به دست‌های شما می‌سپارد.

ریشه‌ها: تولد یک اندیشهٔ انقلابی

داستان از کجا آغاز شد؟ در ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۵، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) رسماً این روز را به عنوان «روز جهانی دسترسی به اطلاعات» اعلام کرد. اما ایدهٔ آن سال‌ها قبل‌تر و در کشور کوچک استونی متولد شد. فعالان جامعهٔ مدنی در این کشور در سال ۲۰۰۲، «روز حق دانستن» را پایه‌گذاری کردند. این ایده، همانند جرقه‌ای، جهان را طی کرد و به حرکتی جهانی تبدیل شد.

هدف چیست؟ ترویج این باور ساده اما عمیق که اطلاعات، حق مسلم هر انسانی است. این حق، سنگ بنای هر دموکراسی سالمی است. بدون آن، رضایت شهروندان برای حکمرانی، در تاریکی گرفته می‌شود و پاسخگویی معنایی ندارد.

اطلاعات، سلاح نامرئی تغییر

گزارش‌های میدانی از سراسر جهان، قدرت شگفت‌انگیز این حق اولیه انسان ها را نشان می‌دهند:

· هند: در روستایی دورافتاده، کشاورزان با استفاده از قانون «حق بر اطلاعات»، جزئیات پروژه‌های آبیاری دولتی را دریافتند و توانستند حقابهٔ خود را از مقامات فاسد پس بگیرند.

· کنیا: گروهی از دانشجویان با درخواست اطلاعات از شهرداری، مسیر بودجهٔ اختصاص‌یافته به تعمیر جاده‌ها را ردیابی کردند و آن را به عینه مشاهده کردند.

· بریتانیا: روزنامه‌نگاران با تحلیل داده‌های بهداشتی عمومی، ارتباط بین آلودگی هوا و بیماری‌های تنفسی در مناطق محروم را اثبات کردند و دولت را مجبور به اتخاذ سیاست‌های سختگیرانه‌تر کردند.

این مثال‌ها تنها نوک کوه یخ هستند. اطلاعات، سوخت اصلی جامعهٔ مدنی، رسانه‌های مستقل و هر شهروند کنجکاوی است.

پارادوکس عصر دیجیتال: دریایی از اطلاعات با دیوارهای بلندتر

در عصری که هر کودک مدرسه‌ای می‌تواند با یک کلیک به میلیون‌ها سند دسترسی داشته باشد، آیا حق دسترسی به اطلاعات دیگر بدیهی است؟ پاسخ، شگفت‌انگیز است: خیر.

دنیای دیجیتال یک پارادوکس بزرگ ایجاد کرده است. از یک سو، حجم اطلاعات به طور انفجاری رشد کرده و از سوی دیگر، تهدیدهای جدیدی سر برآورده‌اند:
· دروازه‌داری اطلاعات: شرکت‌های بزرگ فناوری با کنترل جریان اطلاعات، به بازیگران قدرتمندی تبدیل شده‌اند.
· نظارت گسترده: دولتها می‌توانند بیش از هر زمان دیگری بر زندگی شهروندان نظارت داشته باشند، در حالی که خود در پشت پردهٔ محرمانگی پنهان می‌مانند.
· اطلاع‌رسانی هدفمند: اطلاعات می‌توانند برای دستکاری افکار عمومی و تضعیف حقیقت استفاده شوند.

بنابراین، در این عصر، حق دسترسی نه تنها منسوخ نشده، بلکه به سلاحی برای مبارزه با اطلاعات نادرست تبدیل شده است. درخواست یک سند رسمی و معتبر، بهترین پادزهر در برابر شایعات و اخبار جعلی است.

صدایی که طنین‌انداز می‌شود: نقش شما در این معادله

«روز جهانی دسترسی به اطلاعات» تنها متعلق به دولتها و سازمان‌ها نیست. این روز، روز شماست. هر بار که در مورد عملکرد مدرسهٔ فرزندتان سؤال می‌پرسید، هر بار که گزارش مالی شهرداری محله‌تان را بررسی می‌کنید، یا هر بار که از یک نهاد عمومی درخواست سند می‌کنید، در حال اجرای این حق هستید.

کارشناسان چه می‌گویند؟
دکتر «النا والدرام»، استاد حقوق بین‌الملل در مصاحبه‌ای اختصاصی می‌گوید: «ما در حال گذار از عصر اطلاعات به عصر "شفافیت" هستیم. دسترسی به اطلاعات، دیگر یک امتیاز نیست، یک زیرساخت ضروری برای بقای جوامع آزاد است. این روز، یادآوری می‌کند که شفافیت، پادزهر جهل و فساد است.»

افق آینده: جهانی روشن‌تر با کلید اطلاعات
همان‌طور که جهان در ۲۸ سپتامبر گرد هم می‌آید تا این حق را جشن بگیرد، پیام روشن است: اطلاعات قدرت است، اما تنها زمانی که به اشتراک گذاشته شود. این روز، یک چراغ راهنما است؛ یادآوری می‌کند که درخواست کردن، پرسیدن و دانستن نه تنها جرم نیست، بلکه نشانهٔ یک شهروندی مسئول و آگاه است.


چرا دسترسی به اطلاعات مهم است؟

• موجب شفافیت عملکرد دولت‌ها می‌شود
• به مبارزه با فساد کمک می‌کند
• امکان نظارت عمومی بر نهادهای قدرت را فراهم می‌سازد
• به روزنامه‌نگاران، پژوهشگران و فعالان مدنی ابزار لازم برای آگاهی‌بخشی می‌دهد
• پایه‌ای برای آزادی بیان و حقوق بشر است

 روز جهانی دسترسی به اطلاعات، داستان پیروزی «نور» بر «تاریکی» است. داستانی که قهرمان آن می‌تواند شما باشید. فقط کافی است کلید را بچرخانید و در را به روی جهانی از حقیقت بگشایید.

موسسه فرهنگی هنری فصل هنر، مشاور و مجری پروژه های فرهنگی، هنری، رسانه ای و تبلیغاتی شماست. موسسه فرهنگی هنری به عنوان جامع ترین موسسه فرهنگی هنری شمالغرب کشور و اولین شرکت خلاق در حوزه صدا و تصویر با شعار « فقط تصور کن... ! » ، ایده ها و تصورات شما را ممکن می سازد.

           ارتباط با موسسه فرهنگی هنری فصل هنر/ کلیک کنید.

نویسنده : سونیوز