سـونیـوز

روز جهانی شیر جنگل

سونیوز: ۱۰ آگوست، روز جهانی شیر نامگذار شده است. .این روز به طور خاص برای بزرگداشت این حیوان قدرتمند و پادشاه جنگل اختصاص داده شده است.شیرها نه تنها یک گونه کلیدی در اکوسیستم هستند، بلکه بخشی از میراث فرهنگی و طبیعی بشریت محسوب می‌شوند که در صوزت نابودی آن‌ها فاجعه‌ای برای تمام کره زمین است.

به گزارش آژانس خبری سونیوز، روز جهانی شیر در سال ۲۰۱۳ توسط زوجی به نام‌های درک و بورلی ژوبرت از بنیاد "ناشنال جئوگرافیک" و پروژه‌ای به نام "بزرگ‌گربه‌ها" پایه‌گذاری شد. این دو مستندساز و حافظ محیط‌زیست، با مشاهده کاهش شدید جمعیت شیرها در آفریقا و آسیا، تصمیم گرفتند روزی را به این حیوان اختصاص دهند تا توجه جهانیان را به خطراتی که نسل شیرها را تهدید می‌کند، جلب کنند.  تا در این روز، آگاهی عمومی درباره وضعیت حفاظت از شیرها و چالش‌هایی است که این حیوانات باشکوه با آن روبرو هستند. افزایش یابد.

خانواده و  سلطنت، دنیای شگفت‌انگیز شیرها
شیر، یکی از شناخته شده ترین حیوانات در جهان محسوب می شود. این گربه سان بزرگ جثه که عمدتاً در مناطق ساوانای آفریقا و جنگل های هند یافت می شود، به خاطر قدرت، زیبایی و رفتارهای اجتماعی منحصربه فردش شهرت دارد. شیرهای نر با یال های پرپشت و چهره های گیرای خود، نماد شجاعت و سلطنت در بسیاری از فرهنگ ها هستند، در حالی که شیرهای ماده، با مهارت های شکار بی نظیر، نقش اصلی را در تأمین غذا برای گروه ایفا می کنند. زندگی اجتماعی شیرها در مقایسه با دیگر گربه سانان بسیار جالب است، چرا که آنها در گروه هایی به نام گله زندگی می کنند و معمولاً از چند شیر ماده، توله هایشان و یک یا چند شیر نر تشکیل شده است.

شیرها از جمله حیوانات درنده بسیار قدرتمند هستند که توانایی شکار طعمه های بزرگ مانند گاومیش، گورخر و حتی فیل های جوان را دارند. شیرهای ماده معمولاً به صورت گروهی شکار می کنند و با همکاری یکدیگر، طعمه را تعقیب و از پای درمی آورند. این رفتار جمعی نه تنها احتمال موفقیت در شکار را افزایش می دهد، بلکه از آنها در برابر خطرات احتمالی مانند حمله کفتارها یا شیرهای رقیب نیز محافظت می کند. شیرهای نر اگرچه کمتر در شکار مشارکت دارند، اما نقش مهمی در دفاع از قلمرو گله ایفا میکنند و با غرش های بلند خود، حضورشان را به رقبا اعلام می کنند. غرش شیر را می توان از فاصله چند کیلومتری شنید و این ویژگی به آنها کمک می کند تا بدون درگیری فیزیکی، از ورود مهاجمان به محدوده شان جلوگیری کنند.

با وجود قدرت و شهرت شیرها، این گونه در معرض تهدیدهای جدی مانند کاهش زیستگاه، شکار غیرقانونی و کاهش طعمه های طبیعی قرار دارد. در گذشته، شیرها در بخش های وسیعی از آفریقا، اروپا و آسیا پراکنده بودند، اما امروزه محدوده زیست آنها به شدت کاهش یافته است. شیرهای آسیایی که زمانی در خاورمیانه و هند رواج داشتند، اکنون تنها در جنگل گیر هند یافت می شوند و جمعیتشان به کمتر از ۵۰۰ فرد رسیده است. در آفریقا نیز شیرها به دلیل توسعه زمینهای کشاورزی و شکار بی رویه، بسیاری از زیستگاه های خود را از دست داده اند. سازمانهای حفاظت از محیط زیست در تلاش هستند تا با ایجاد مناطق حفاظت شده و اجرای برنامه های تکثیر در اسارت، از انقراض این گونه باشکوه جلوگیری کنند.



اهمیت و فواید حفاظت از شیرها
شیرها نه تنها از نظر زیستی، بلکه از جنبه فرهنگی نیز اهمیت زیادی دارند. این حیوانات در اساطیر، افسانه ها و هنرهای مختلف جهان جایگاه ویژه ای داشته و اغلب به عنوان نماد قدرت، شرافت و سلطنت به کار می روند. این حیوانات باشکوه با وجود خطراتی که آنها را تهدید می کند، همچنان الهام بخش انسان ها در سراسر جهان هستند و یادآور اهمیت حفاظت از طبیعت و تنوع زیستی کره زمین هستند.

شیرها به عنوان گونه‌ای کلیدی، نقش بسیار مهمی در حفظ تعادل اکوسیستم‌های خود ایفا می‌کنند. به عنوان شکارچیان رأس هرم غذایی، آن‌ها جمعیت حیوانات گیاهخوار را کنترل می‌کنند و از تخریب پوشش گیاهی جلوگیری می‌کنند. این تعادل، برای سلامت کل محیط‌زیست ضروری است. افزایش آگاهی درباره کاهش جمعیت شیرها به دلیل شکار غیرقانونی، از بین رفتن زیستگاه و تعارض با انسان‌ها به همراه حمایت از برنامه‌های حفاظتی برای شیرهای آفریقایی و آسیایی. و همچنین تشویق به مشارکت جهانی در حفظ این گربه‌سانان باشکوه از موارد مهم اهمیت روز جهانی شیر به شمار می رود.

موسسه فرهنگی هنری فصل هنر، مشاور و مجری پروژه های فرهنگی، هنری، رسانه ای و تبلیغاتی شماست. موسسه فرهنگی هنری به عنوان جامع ترین موسسه فرهنگی هنری شمالغرب کشور و اولین شرکت خلاق در حوزه صدا و تصویر با شعار « فقط تصور کن... ! » ، ایده ها و تصورات شما را ممکن می سازد.

           ارتباط با موسسه فرهنگی هنری فصل هنر/ کلیک کنید.


چرا شیر پادشاه جنکل لقب گرفت ؟ 

شیر به دلایل زیستی، رفتاری و فرهنگی به عنوان "سلطان جنگل" شناخته می‌شود، هرچند که عملاً در جنگل‌های انبوه زندگی نمی‌کند و بیشتر ساکن ساواناها، مراتع و مناطق نیمه‌بیابانی آفریقا و آسیاست. اما این لقب نمادین از ویژگی‌های منحصربه‌فرد شیرها نشأت می‌گیرد:

۱. سلطه‌گری در زنجیره غذایی 
شیرها شکارچیان رأس هرم غذایی هستند و با شکار حیوانات بزرگ مانند گاومیش، گورخر و حتی گاهی فیل‌های جوان، تعادل اکوسیستم را حفظ می‌کنند. این جایگاه بالای غذایی، لقب "سلطان" را برای آن‌ها توجیه می‌کند.

۲. سبک زندگی اجتماعی (گروه‌محور) 
برخلاف دیگر گربه‌سانان بزرگ مانند پلنگ یا ببر که انفرادی زندگی می‌کنند، شیرها در گروه‌های خانوادگی (گله) به رهبری یک یا چند شیر نر حکمرانی می‌کنند. این ساختار اجتماعیِ شبیه به "پادشاهی"، به آن‌ها هاله‌ای از قدرت و فرمانروایی می‌بخشد.

۳. ظاهر باشکوه و صدای غرش مهیب 
شیرهای نر با یال پرپشت و جثه بزرگ، نماد قدرت و ابهت هستند. غرش شیر تا ۸ کیلومتر شنیده می‌شود و برای نشان‌دادن قلمروطلبی استفاده می‌شود؛ مانند "اعلام فرمانروایی" یک پادشاه!

۴. نماد فرهنگی و اساطیری 
از دیرباز، شیر در فرهنگ‌های مختلف نماد شجاعت، سلطنت و اقتدار بوده است:

در ایران باستان، شیر نقش‌برجسته‌های تخت جمشید و پرچم هخامنشیان را زینت می‌داد. در اساطیر یونان، شیر نماد هرکول بود. در ادیان، مانند توصیف "شیر یهودا" در مسیحیت یا شیر به عنوان حامی بودا در آیین بودایی. در اسلام، شیر نماد قدرت، شجاعت و عظمت است، در متون اسلامی، شیر به صورت مستقیم و غیرمستقیم مورد اشاره قرار گرفته است.

۵. اشتباه تاریخی! جنگل  ساوانا 
اگرچه لقب "سلطان جنگل" رایج است، اما شیرها عمدتاً در مناطق باز زندگی می‌کنند. این عبارت احتمالاً تحت تأثیر ادبیات و سینما (مثل "شیر کینگ" در کارتون تاریخ شیرها) یا تشبیه جنگل به "قلمرو وحشی" به کار رفته است.

اسکارفیس،پادشاهی که افسانه شد

از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۲۱، در دشت‌های طلایی ماسایی مارای کنیا، شیر نری با یال‌های باشکوه و زخمی نمادین بر قلمروی پهناور حکمرانی می‌کرد. نام او «اسکارفیس» بود، اما بسیاری او را به خاطر جای زخم چشم‌چپش «صورت‌زخمی» می‌شناختند. او آن‌قدر افسانه‌ای بود که صفحه‌ای اختصاصی در فیسبوک داشت و ستاره‌ای در مستندهای حیات وحش به شمار می‌رفت.



اسکارفیس به همراه سه برادرش—مورانی، سیکیو و هانتر—حکمرانی بی‌رقیبی را آغاز کردند. آن‌ها در اوج قدرت، قلمرویی از کمپ‌های مالایکا و آشنیل را تحت فرمان داشتند و گله‌ای متشکل از ۹ ماده‌شیر، توله‌ها و نرهای جوان را رهبری می‌کردند. زخم معروف او یادگار نبردهای سهمگین سال ۲۰۱۲ بود، زمانی که تنها ۴ سال داشت و برای حفظ سلطنت‌اش جنگید. زندگی اسکارفیس پر از نبرد بود: از حملات شیرهای رقیب تا نیزه‌ی چوپانان ماسایی که از گله‌های خود دفاع می‌کردند. اما او هر بار قوی‌تر بازگشت. درحالی که بیشتر شیرهای نر تنها ۲ تا ۳ سال فرمانروایی می‌کنند، اسکارفیس ۱۴ سال دوام آورد—عمری طولانی که برای پادشاهان جنگل یک معجزه بود.

یال پرپشت و چهره‌ی متمایز او نه‌تنها برای رقبا ترسناک، بلکه برای ماده‌شیرها جذاب بود. جورج لوگان، عکاس مشهور حیات وحش، درباره‌اش گفت: «او واقعاً منحصربه‌فرد بود. با آن ظاهر خاص و شخصیت فراموش‌نشدنی‌اش، بی‌شک معروف‌ترین شیر جهان بود.» در ماه‌های آخر، اسکارفیس ضعیف و لاغر شد، اما تا آخرین لحظه با وقار پادشاهی کرد. در ۱۱ ژوئن ۲۰۲۱، او در آرامشِ دشت، دور از هیاهوی خودروها و کفتارها، برای همیشه چشم فروبست. تیم محافظت از ماسایی مارا در کنارش بودند و نوشتند: «صورت‌زخمی آخرین نفس را کشید. مارا یکی دیگر از یادگاران فراموش‌نشدنی خود را از دست داد. باشد که داستان او جاودانه بماند.» اسکارفیس نه‌تنها یک شیر، بلکه یک اسطوره بود—پادشاهی که در قلب تاریخ ماسایی مارا ماندگار شد.



چالش‌های پیش روی شیرها
​شیر نه به‌خاطر زیستگاه، بلکه به دلیل اقتدار طبیعی، رفتار اجتماعی و نمادگرایی فرهنگی، "سلطان" خوانده می‌شود. البته امروزه این سلطانان با تهدیدهای جدی روبه‌رو هستند و لقب آن‌ها نیازمند حفاظت جهانی است. بر اساس گزارش صندوق جهانی حیات وحش (WWF)، جمعیت شیرها در دهه‌های اخیر به شدت کاهش یافته است. طبق گزارش‌ها،شیرهای آفریقایی در یک قرن گذشته ۹۰٪ کاهش جمعیت داشته‌اند.  و به حدود ۲۰,۰۰۰ تا ۳۰,۰۰۰ قلاده در طبیعت رسیده است که اگر روند فعلی ادامه یابد، شیرها تا سال  ۲۰۵۰ در بخش‌های بزرگی از آفریقا منقرض خواهند شد. بر اساس این گزارش  تنها ۶۰۰–۷۰۰ شیر آسیایی در جنگل‌های گیر هند باقی مانده است. 

 تهدیدهای پیش رو شیرها:

1- از بین رفتن زیستگاه: گسترش شهرها و فعالیت‌های کشاورزی، زیستگاه‌های طبیعی شیرها را از بین می‌برد و آن‌ها را در معرض خطر قرار می‌دهد.


2- کاهش منابع غذایی: شکار غیرقانونی و بی‌رویه حیواناتی که غذای شیرها هستند، به کاهش جمعیت آن‌ها منجر می‌شود.

3- تعارض با انسان: به دلیل کمبود غذا و زیستگاه، شیرها گاهی به مناطق مسکونی نزدیک شده و با انسان‌ها تعارض پیدا می‌کنند که این موضوع اغلب به کشتار آن‌ها منجر می‌شود.

4- شکار غیرقانونی: شکار شیرها برای تجارت غیرقانونی اعضای بدنشان و یا به عنوان نماد قدرت، همچنان یک تهدید جدی محسوب می‌شود.
 

با این حال، تلاش‌های حفاظتی در برخی مناطق نتیجه داده است. برای مثال، پروژه احیای شیر آسیایی در هند توانسته جمعیت این زیرگونه را از ۵۰ فرد در سال ۱۹۰۰ به بیش از ۶۰۰ فرد امروز برساند. سازمان‌های محیط‌زیستی از مردم جهان خواسته‌اند با حمایت مالی، گزارش شکار غیرقانونی و کاهش ردپای اکولوژیک به نجات شیرها کمک کنند.

 

نویسنده : الساسادات میرزاده