به گزارش سونیوز، یونسکو ۷۲ هزار و ۴۶۰ هکتار از جنگل‌های ارسباران را به عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره ثبت کرده و همین اهمیت بین‌المللی موجب شده است تا مسئولان علاوه بر تلاش‌های پیشگیرانه، با فرهنگ‌سازی، آموزش و جلب مشارکت جوامع محلی، امکان مقابله مناسب با آتش‌سوزی احتمالی را فراهم کنند.
زیرا سرعت عمل در پیشگیری و مقابله با حریق و سوانح را هیج قشری به جز جوامع محلی و ساکنان بومی نمی‌تواند بر عهده داشته باشد و بر این اساس تجهیز و آشنایی با روش‌های مقابله با آتش، بسیاری از نگرانی‌ها و هزینه‌ها را برای جلوگیری از حوادث کاهش می‌دهد.
کارشناسان نیز معتقدند که جلب مشارکت تشکل‌های مردمی و نهادهای اجتماعی در کنار نقش‌آفرینی ادارات و نهاد دولتی از موثرترین شیوه‌های مقابله با آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع محسوب می‌شود و احساس وظیفه آنان از هر ابزار و هزینه‌ای کارسازتر است؛ شادی به همین دلیل هم اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان‌شرقی مناسبات خوبی با تشکل‌های مردمی داشته و با جمعیت هلال احمر نیز قرارداد همکاری منعقد کرده است.
فرمانداران محلی، فرماندهان مقابله با آتش‌سوزی
مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجان‌شرقی می‌گوید: در تمام شهرستان‌های حاشیه جنگل، فرماندار هر شهرستان به عنوان فرمانده مدیریت بحران عمل می‌کند و عوامل نظامی، انتظامی، امدادی و عملیاتی و دستگاه‌های اجرایی و سازمان‌های مردم‌نهاد و دهیاران و شهرداران استان به عنوان نیروی کمکی و معین در اطفای حریق شرکت خواهند کرد.
«محمدباقر هنربر» اضافه کرد: تمام مصاحبه‌های مربوط به حادثه، تنها توسط مدیرکل مدیریت بحران استان به عنوان سخنگوی ستاد پیشگیری، هماهنگی و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران استان انجام می‌شود.
وی همچنین به اقدام‌هایی که به ارتقای سطح آمادگی در برابر آتش‌سوزی احتمالی در ارسباران منجر می‌شود اشاره کرده و بیان می‌کند: فرمانداران ۶ شهرستان منطقه ارسباران برای برگزاری مانورهای اطفای حریق و امداد و نجات هماهنگی‌های لازم را به عمل می‌آورند و هلال‌احمر شهرستان‌های صاحب جنگل هم در زمینه‌های امدادی و اطفای هوایی مشارکت می‌کنند.
هلال‌احمر شهرستان‌های صاحب جنگل تمهیدات لازم برای همکاری امدادی و اطفای هوایی را مهیا می‌کنندهنربر اظهار کرد: کانون‌های پرخطر و مستعد آتش‌سوزی در ارسباران شناسایی شده و نسبت به برقراری گشت کنترل به صورت مستمر و تذکرهای ارشاد به گردشگران در مناطق جنگلی نیز اقدام می‌شود.
وی افزود: نصب تابلو اطلاعیه‌های هشداردهنده برای پیشگیری از وقوع حریق و توزیع تراکت و بروشور آموزشی در مناطق بحرانی جنگلی از دیگر اقداماتی است که مصوب شده و در حال انجام است.
وی با تاکید بر تاثیر فرهنگ‌سازی و آموزش جوامع محلی و بومی و مشارکت آنها در فعالیت‌های مختلف پیشگیری و اطفای حریق، بیان کرد: نسبت به پیش‌بینی و تقویت دیده‌بان و قرق‌بان در مناطق و کانون‌های حساس و پرخطر اقدام می‌شود.
وی ادامه داد: اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی در خصوص ممنوعیت و سوزاندن بقایای محصولات زراعی پس از برداشتن به زارعان شهرستان‌ها نیز جزو برنامه‌های پیگیری است.
تجهیز آتش‌نشانی در شهرهای تازه تاسیس «عاشقلو» و «لاریجان»
وی با بیان اینکه موضوع اعتبارات مصوب سهم استانی در اطفای حریق مراتع و جنگل‌ها از ادارات‌کل پیگیری می‌شود، یادآور شد: تقویت سیستم رادیویی و پوشش تلفن همراه در نقاط کور مناطق پرخطر، تجهیز و تامین امکانات اطفای حریق و آتش‌نشانی شهرهای تازه تاسیس «عاشقلو» و «لاریجان» از طریق اداره‌کل امور شهری و شوراهای استانداری و پیگیری آن توسط فرماندار خداآفرین از دیگر اقدامات و مصوبه‌هایی است که به زودی به مرحله اجرا در می‌آید.
وی ادامه داد: شاخه‌زنی درختان در مسیر تیرهای برق فشار قوی در مناطق جنگلی با هماهنگی محیط زیست و منابع طبیعی با پیگیری اداره توزیع برق خداآفرین هم مورد تاکید قرار گرفته است.
وی افزود: ارائه آموزش‌های لازم به مسافران و گردشگران برای حفاظت از جنگل‌ها و مراتع و تامین کمبود نیرو و تجهیزات و اقلام و امکانات اطفای حریق و آماده به کار کردن آنها از دیگر تمهیدات پیش‌بینی شده است تا اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری و اداره‌کل حفاظت محیط زیست و منطقه آزاد ارس نسبت به این اقدامات به کمک اداره‌کل میراث فرهنگی و بخشداران عهده‌دار انجام این وظایف شوند.
وی یادآور شد: با عنایت به تحویل ۳۰ هکتار از اراضی ملی توسط منطقه آزاد ارس، مقرر شده کلیه مسائل حقوقی، قضایی، حفاظت و اطفای حریق مناطق یاد شده در محدوده منطقه آزاد ارس، توسط عوامل سازمان منطقه آزاد ارس انجام پذیرد.
امضای تفاهم‌نامه بین اداره‌کل منابع طبیعی و هلال‌احمر
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان‌شرقی نیز اظهار کرد: برای بهره‌گیری درست و اصولی از قابلیت‌ها و توانمندی‌های مردم به خصوص جوامع محلی و جوانان تفاهم‌نامه ای با هلال‌احمر استان منعقد شده است.
رحیم مهردادی اضافه کرد: این تفاهم‌نامه در راستای اهداف و وظایف هر ۲ سازمان جهت مشارکت جوانان در فعالیت‌های داوطلبانه و بشردوستانه امضا شد و مدت زمان اجرای آن از تاریخ امضا (از نیمه اردیبهشت امسال) به مدت پنج سال بوده که در صورت رضایت طرفین قابل تمدید است.
وی افزود: هلال‌احمر آذربایجان‌شرقی بر اساس مفاد این تفاهم‌نامه با سازماندهی، هدایت و بکارگیری نیروهای مورد نیاز برای مشارکت و همکاری در کاشت و نگهداری نهال، پیشگیری از وقوع سیل، کشف، پیشگیری و اطفای حریق جنگل‌ها و مراتع اقدام و در قالب سامانه ملی همیاران طبیعت در موضوع حفاظت از عرصه‌های منابع طبیعی با این اداره‌کل همکاری خواهد کرد؛ از دیگر تعهدهای هلال احمر برگزاری دوره‌های آموزشی همگانی امداد و کمک‌های اولیه برای کارشناسان اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری، تشکل‌ها و همیاران طبیعت، برگزاری پویش‌ها، جشنواره‌ها و مسابقات فرهنگی و هنری با رویکرد حفظ، احیا، توسعه منابع طبیعی و همچنین همکاری در ارائه خدمات پزشکی و امدادگری به نیروهای حفاظتی سازمان و تیم‌های داوطلب حین اطفای حریق است.
وی ادامه داد: تفاهم‌نامه همکاری مشترک فی مابین اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان‌شرقی و سازمان جوانان هلال احمر با توجه به ضرورت فراگیر شدن ترویج فرهنگ منابع طبیعی از طریق بهره‌گیری درست و اصولی از قابلیت‌ها و توانمندی‌های مردم و توانمندسازی جوامع محلی به ویژه جوانان در راستای اهداف و رسالت‌های هر دو سازمان جهت جلب مشارکت جوانان در فعالیت‌های داوطلبانه و بشردوستانه مرتبط با فرهنگ توسعه، ترویج، حفظ و احیای منابع طبیعی منعقد شد.
وی همچنین اظهار کرد: همکاران منابع طبیعی و آبخیزداری استان به ویژه شهرستان‌های حوزه جنگل‌های ارسباران تمام تلاش خود را به کار می‌گیرند تا از بروز هرگونه آتش‌سوزی در عرصه‌های طبیعی پیشگیری کنند اما به هر حال ما هر سال آتش‌سوزی در جنگل‌های ارسباران را شاهد هستیم و مهار به موقع آن مستلزم سرعت عمل و در اختیار داشتن تجهیزات مورد نیاز متناسب با وضعیت توپوگرافی جنگل‌هاست.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان‌شرقی با اشاره به اینکه در اردیبهشت ماه هر سال تجهیزات در اختیار، مورد بازبینی واقع قرار می‌گیرد و نواقص احصا و به سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور اعلام می شود، بیان کرد: در سال جاری نیز با بازبینی و تعمیر برخی تجهیزات، موارد مورد نیاز به سازمان متبوعه منعکس شد.
«مهرداری» ادامه داد: سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور به صورت متمرکز نسبت به خریداری تجهیزات لازم از جمله لباس ضدحریق، کفش، دستکش، کلاه، آتش‌کوب، فلاکس پک (آبپاش کوله ای ) و دمنده‌ها اقدام کرده و در حال توزیع و ارسال به همه استان‌ها از جمله آذربایجان‌شرقی است.
وی اظهار کرد: این تجهیزات مصرفی در طول فصل آتش‌سوزی در صورت نیاز مجدداً خریداری و تکمیل می‌شود؛ در ضمن خدمات بالگردی نیز با همکاری مدیریت بحران استانداری آذربایجان‌شرقی و نیروهای مسلح با اعلام نیاز اداره‌کل در مواقع لزوم در اختیار قرار خواهد گرفت.
وی همچنین در خصوص هم‌افزایی و مشارکت جوامع محلی و تشکل های مردمی با منابع طبیعی و نهادهای دولتی گفت: در سطح استان تعداد ۲۲ سمن منابع طبیعی و زیست محیطی وجود دارد که محدوده فعالیت ۶ مورد از آنها استانی و بقیه شهرستانی است؛ همچنین موضوع فعالیت ۱۵ مورد از آنها منابع طبیعی و محیط زیست و هفت مورد دیگر صرفا محیط زیست است.
وی خاطر نشان کرد: خوشبختانه تعامل بسیار خوبی با تشکل‌های مردم نهاد در سطح استان برقرار شده به طوری که نشست‌های فصلی به صورت مستمر و منظم به رغم محدودیت‌های کرونا تشکیل می‌شود و نکته نظرهای آنان در حوزه‌های مختلف مدیریتی و حفاظت از عرصه‌های منابع طبیعی استان مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.
وی اضافه کرد: اداره‌کل منابع طبیعی و اّبخیزداری اقدام به تدوین برنامه اقدام‌مشترک با دبیرخانه سازمان‌های مردم نهاد در هشت محور از جمله تشکیل تیم‌های محلی اطفای حریق، تشکیل تیم جنگلبان از روستاهای محلی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی، تهیه و ارائه گزارشات مستند در ارتباط با تخریب اراضی ملی و غیره کرده است.
جذب افراد علاقه‌مند به صورت همیار طبیعت
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان‌شرقی ادامه داد: در موضوع آتش‌سوزی نیز با برنامه‌ریزی صورت گرفته در صدد جلب مشارکت جوامع محلی هستیم و نسبت به جذب افراد علاقه‌مند به صورت همیار طبیعت اقدام شده است؛ به طوری که افراد پس از ورود به سامانه همیاران طبیعت و ثبت‌نام، شناسنامه همیار طبیعت برایشان صادر و آموزش‌های لازم در خصوص اطفای حریق جنگل‌ها و مراتع توسط همکاران منابع طبیعی و آبخیزداری ارائه می‌شود و در ادامه با در اختیار قرار دادن تجهیزات انفرادی اطفای حریق به صورت تیم‌های عملیاتی سازماندهی و در مواقع آتش‌سوزی بکارگیری می‌شوند.
به گفته «مهردادی» با استفاده از ظرفیت قانون حمایت از محیط‌بانان و جنگل‌بانان برای حمایت بیمه‌ای از همیاران طبیعت اقدام می‌شود تا اگر نیروهای داوطلب و مردمی حین حفاظت از عرصه‌های طبیعی و انجام عملیات اطفای حریق جنگل‌ها و مراتع مصدوم شدند، هزینه پزشکی، غرامت صدمه جسمی و نقص عضو به آنان تعلق گیرد.
اگر نیروهای داوطلب و مردمی حین حفاظت از عرصه‌های طبیعی و انجام عملیات اطفای حریق جنگل‌ها و مراتع مصدوم شدند، با استفاده از ظرفیت قانون حمایت از محیط‌بانان و جنگل‌بانان برای حمایت بیمه‌ای از آنان اقدام می‌شودوی با تاکید بر اینکه شرط تعلق حمایت بیمه‌ای، دریافت شناسنامه همیار طبیعت است، اضافه کرد: امسال با توجه به تمهیدات و تدابیر اندیشیده شده در قالب تفاهم‌نامه و قرارداد با سازمان بسیج سازندگی سپاه عاشورا از ظرفیت نیروهای بسیجی در موضوع پیشگیری از حریق جنگل‌ها تحت عنوان «دیده‌بان حریق» استفاده می‌شود.
شناسایی نقاط بحرانی جنگل‌های ارسباران
سرپرست معاونت حفاظت و امور اراضی اداره‌کل منابع طبیعی آذربایجان‌شرقی گفت: نقاط بحرانی جنگل‌های ارسباران برای پیشگیری از آتش‌سوزی در این عرضه ملی شناسایی و برای حفاظت یا اطفای احتمالی آتش‌سوزی بلوک بندی شده است.
علی قنبری، موضوع پیش‌آگاهی و پیشگیری از وقوع حریق را بسیار مهم عنوان و اظهار کرد: اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری بر اساس فراوانی آتش‌سوزی‌های عرصه‌های منابع طبیعی در ۱۵ سال گذشته، مناطق بحرانی را شناسایی و ضمن بلوک‌بندی حفاظت از این محدوده را تشدید کرده است.
وی با اشاره به اهمیت جنگل‌ها و مراتع به عنوان نعمت خدادادی، بر ضرورت همکاری و تعامل نهادهای مختلف به ویژه آحاد جامعه و بهره‌برداران منابع طبیعی در پیشگیری و اطفای به موقع حریق تاکید کرد.
«قنبری» همچنین با بیان اینکه بر اساس بند ۹ و ۱۰ فصل سوم شیوه‌نامه فنی و اجرائی بهره‌برداری از مراتع کشور، مرتع‌داران و بهره‌برداران منابع طبیعی مکلف به پیشگیری و اطفای حریق احتمالی در مراتع هستند، ادامه داد: در صورت همکاری نکردن مرتع‌داران پروانه چرای آنان باطل خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه جنگل‌های ارسباران به لحاظ اهمیت اکولوژیکی و تنوع زیستی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، افزود: ۱۱هزار هکتار از جنگل‌های ارسباران در شهرستان هوراند واقع شده است که باید با حضور مستمر در عرصه‌های طبیعی و گشت و مراقبت از هرگونه وقوع آتش در این عرصه‌ها جلوگیری کرد.
سیدمحمدرضا تاج‌الدینی، رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان هوراند نیز از کاهش ۷۹ درصدی تعداد و سطح آتش‌سوزی عرصه‌های منابع طبیعی شهرستان در سال ۹۹ نسبت به سال ۹۸ خبر داد.
جنگل‌های ارسباران ناحیه کوهستانی وسیعی در شمال استان آذربایجان‌شرقی است که در محدوده شهرستان‌های اهر، کلیبر و ورزقان قرار دارد و یونسکو ۷۲ هزار و ۴۶۰ هکتار از آن را به عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره ثبت کرده است.